روی دیگر سکه سیاست خارجی چین

برخلاف قدرت رو به افول آمریکا و تنزل جایگاه این کشور در جهان، طی ماه‌های اخیر شاهد وزن‌گیری سیاسی چین به عنوان بزرگترین رقیب ایالات متحده بوده‌ایم که تکاپوی دیپلماتیک سران پکن برای حل وفصل اختلافات ۷ سال ایران و عربستان از آن جمله به شمار می‌رفت؛ توافقی که اگرچه برای تهران- ریاض به صورت برد- برد به نظر می‌رسد اما در واقع بر ارتقای جایگاه سیاسی چین در جهان نیز بی‌تاثیر نیست.

همین وجهه و جایگاه سیاسی چین بسترساز سفر اخیر «امانوئل ماکرون» رئیس جمهوری فرانسه به پکن شد. ماکرون که پیشتر گفته بود در دیدار با رهبر چین تلاش خواهد کرد تا مسیری مشترک با چین را برای صلح در اوکراین ایجاد کند، به «شی جین‌پینگ» همتای خود گفت: «تجاوز روسیه به اوکراین ضربه‌ای به ثبات بین‌المللی وارد کرده است. می‌دانم که می‌توانم روی شما حساب کنم تا روسیه را بر سر عقل بیاورید تا همه به میز مذاکره بازگردند.»

شراکت راهبردی روسیه و چین به ویژه در هنگامه بحران اوکراین بر کسی پوشیده نیست و مقامات فرانسوی پیشتر گفته بودند که ماکرون قصد دارد در این ملاقات از شی جین پینگ بخواهد که از نفوذ پکن در روسیه برای ایجاد صلح در اوکراین استفاده کند.

از نگاه آنان، چین بزرگترین خریدار نفت و گاز روسیه است و دو کشور با یکدیگر در مخالفت با تسلط آمریکا بر امور جهانی، همصدا هستند. از این رو، شراکت اقتصادی قابل توجه چین و روسیه بسیاری را ترغیب کرده که از پکن بخواهند از نفوذ خود برای پایان دادن به جنگ روسیه و اوکراین استفاده کند.

در مقابل، برخی نیز این مساله خوشبین نیستند و معتقدند چین تمایل ندارد که شراکت خود با روسیه را با فشار به مسکو به خطر بیاندازد.

البته سناریوی دوم یعنی عدم تمایل چین به حل بحران اوکراین تا حدی ضعیف به نظر می‌رسد چرا که چین اولین و آخرین کشوری است که تا کنون طرحی ابتکاری و مدون برای برون‌رفت از بحران اوکراین ارائه کرده‌است.

وزارت خارجه چین پنجم اسفند ماه پارسال از طرح ۱۲ ماده‌ای خود برای صلح در اوکراین که شامل آتش‌بس و پایان تحریم‌های غرب علیه روسیه است، رونمایی کرد؛ طرحی که با استقبال هر دو طرف درگیر رو به رو شد.

به دنبال رونمایی چین از سند ابتکاری خود در یکسالگی شروع این جنگ، «ولودیمیر زلنسکی» رئیس جمهور اوکراین گفت که قصد دارد با شی جین پینگ همتای چینی خود دیدار کند. همزمان «دیمیترو کولبا» وزیر امور خارجه اوکراین در گفت‌ وگو با شبکه تلویزیونی «الشرق» با تاکید بر اینکه کشورش طرح صلح پکن را رد نکرده و درحال بررسی آن است، ابراز امیدواری کرد که رئیس جمهور چین با زلنسکی دیدار کند.

پاسخ روسیه نیز به این طرح ابتکاری چین مثبت بود و «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری روسیه به همتای چینی خود گفت که مسکو طرح پکن برای خاتمه دادن به بحران اوکراین را مورد بررسی قرار خواهد داد.

حال این پرسش به ذهن می‌رسد که مفاد طرح ۱۲ ماده‌ای پکن چه بود؟

دال مرکزی طرح مزبور، دو اصل «کاهش تنش» و «اهمیت میز مذاکره» بود. در این طرح آمده است، همه طرف‌ها باید عقلانیت و خویشتن‌داری از خود نشان دهند، از دامن زدن به تنش‌ها و اتخاذ اقدامات برای تشدید درگیریها و خارج شدن اوضاع از کنترل جلوگیری و به تماس‌ بین روسیه و اوکراین و از سرگیری گفت‌وگوهای مستقیم و کاهش تنش تدریجی کمک کنند.

چین در این سند پیشنهادی خود گفته، مذاکرات صلح باید آغاز شود. گفت‌وگو و مذاکره تنها راه حل بحران اوکراین است و همه تلاش‌ها برای حل مسالمت‌آمیز بحران باید مورد تشویق و حمایت قرار بگیرند.

این طرح ۱۲ ماده‌ای را می‌توان به این صورت خلاصه کرد: لحاظ شدن منافع و نگرانی‌های امنیتی مشروع همه کشورها، کنار گذاشته شدن ذهنیت جنگ سردی، رد تامین امنیت منطقه‌ای از طریق تقویت بلوک‌های نظامی، شدت‌یابی کمک‌های انسانی و بشردوستانه، اهمیت تبادل زندانی میان روسیه و اوکراین، ضرورت احترام به قوانین و حقوق بین‌المللی از سوی همه طرف‌ها، اجتناب از حمله به تاسیسات غیرنظامی، احترام به حقوق زنان، کودکان و زندانیان جنگی، تضمین صادرات غلات به بازارهای جهانی، جلوگیری از گسترش سلاح‌های اتمی، حفظ امنیت نیروگاه های اتمی و منع گسترش سلاح‌های بیولوژیک و شیمیایی.

مکرون رییس جمهوری فرانسه در حالی دست به دامان چین برای میانجیگری و پایان دادن به بحران اوکراین شده که فرانسه روزهای سختی را پشت سر می‌گذارد. موج ناآرامی‌هایی که پیشتر به دلیل تورم افسارگسیخته بهای انرژی و مایحتاج زندگی در این کشور به راه افتاده‌بود، در روزهای گذشته به دلیل تغییر قانون بازنشستگی و افزایش سن بازنشستگی از ۶۲ به ۶۴ سال شدت گرفته‌است؛ اعتراضاتی که حتی باعث شد مجسمه مکرون در این کشور به آتش کشیده شود.

دراز شدن دست یاری مکرون به سمت مقامات پکن اما با نگاه نگران مقامات کاخ سفید همراه است. آمریکا که به واسطه نقش میانجیگرانه چین، متحدان خاورمیانه‌ای خود را در حال وداع می‌بیند، در صورت موفقیت چین در حل بحران اوکراین به عنوان بزرگترین بحران یکساله اخیر جهان، بزرگترین بازنده خواهدبود. از این رو کاخ سفید از تلاش‎های چین برای میانجیگری در اوکراین عمیقاً ابراز نگران کرده و حتی ادعا می‌کند که هر چارچوبی که پکن ارائه کند «یکطرفه خواهد بود و فقط دیدگاه روسیه را منعکس می‌کند».

311311